Over feiten verdraaien tot ze groen zien

Bij elke opstoot van de prijzen voor gas en dus van de weeromstuit die van elektriciteit, wijst de weldenkende pers met een beschuldigende vinger naar Rusland als de grote boosdoener. De Russische ongelikte beer in de gedaante van agressor Vladimir Poetin, beperkt en sluit nu zelfs de toevoer van Russisch gas via de Nord Stream 1-pijpleiding naar Duitsland (Nord Stream 2 is afgevoerd, het was een doorn in het oog van de Amerikanen). De afhankelijkheid van de Duitsers (55% van de totale gasimport) is door de kortzichtige energiepolitiek van voormalig bondskanselier Angela Merkel groter dan die van de andere West-Europese landen, maar dat verklaart an sich niet het niveau van de prijsstijgingen in de Europese Unie (met uitzondering van Frankrijk, Spanje en Portugal die een prijsplafond hebben ingevoerd, België is daar niet toe in staat). 

Het Russisch bbp is volgens het Britse zakentijdschrift The Economist maar voor 2% afhankelijk van de gasexport naar de Europese Unie. Met de prijzen van vandaag is dat verwaarloosbaar. In het geheel van de Russische uitvoer speelt aardgas maar een beperkte rol. In 2020 voerde Rusland voor 340 miljard dollar uit naar de rest van de wereld. Slechts zo’n 8 miljard dollar (2,35%) van die uitvoer bestond uit aardgas met Europa als bestemming. Rusland heeft nog tal van andere goederen waar veel vraag naar is: olie, steenkool, landbouwgewassen, meststoffen, goud, platina, palladium, koper, nikkel, aluminium, kobalt. Voor veel van die goederen is Europa nu al niet meer de belangrijkste klant. China, India en de Golfstaten hebben zich aangemeld. Wie lijdt dan het meeste schade door de boemerangsancties van de EU? Juist, de eigen onderdanige onderdanen.

(...) Zo kunnen Amerikaanse industriële bedrijven vandaag hun energie tegen een tiende van de prijs kopen die hun Europese concurrenten moeten neertellen.

Volgens Independent Commodity Intelligence Services (ICIS), een marktanalysekantoor en dataleverancier die tot de uitgeversgroep RELX (Reed Elsevier) behoort, is het aandeel Russisch gas in de Europese import (EU 27 plus het VK) teruggevallen tot 10,2%, dat van Noorwegen bedraagt nu 29,2% en dat van de Verenigde Staten (lng) is opgelopen tot 30,9%. Voor het overige komt 18% uit de Europese Unie zelf (waaronder Nederland en Roemenië) en 11,7% uit landen als Algerije, Qatar, Azerbeidzjan en Nigeria. Dat de Amerikanen de grote winnaars zijn van het wapengekletter in Oekraïne, is intussen wel duidelijk. Zo kunnen Amerikaanse industriële bedrijven vandaag hun energie tegen een tiende van de prijs kopen die hun Europese concurrenten moeten neertellen. Van een voordeel gesproken. De Dow Jones, de oudste aandelenindex van Wall Street, heeft sinds begin dit jaar 1,1% verloren, voor de Euro Stoxx 50 is dat 17,5% - voor de Bel 20 bedraagt het verlies 16,1%. Bovendien is de US dollar gestegen tot boven pariteit met de euro. Een groeiende transatlantische kloof noemt De Tijd dat alles op 06/09/2022. 

Zakenbankiers als JPMorgan verwachten dat de Europese economie komend kwartaal begint te krimpen (recessie), terwijl de Amerikaanse in een vrij degelijk tempo blijft groeien. Prof. Marc De Vos, medestichter van denktank Itinera, in Trends van 01/09/2022: ‘Onder Trump was America First vooral een slogan. Onder Biden is het een systematische strategie. Met Amerika leidt de voormalige kampioen van de globalisering zowaar de deglobalisering via een storm van nationalistische en protectionistische planning.’ Als gedwongen volgelingen van don Quijote de la Mancha betalen de gedweeë Europeanen de gepeperde rekening van het moreel superieur ridderschap van hun ersatzleiders in de Europese biosfeer, een hautain politiek ecosysteem. 

Groen kroos

De oorzaak van de galopperende prijzen ligt niet in een verder toedraaien van de Russische gastoevoer, maar in de speculatie op de energiemarkten die gretig gebruikmaakt van het angstsentiment of beter nog de paniek die politiek en media in de beurzen en vooral de publieke opinie injecteren. Speculanten gnuiven bij toenemende onzekerheid en nervositeit. De huidige crisis biedt hen een unieke, lucratieve opportuniteit van ongekende woekerwinsten. Dankzij de Europese cenakels en regeringsleiders die zich opstellen als toeterende doemdenkers en in hun beleid vooral bricoleren en improviseren. 

Het is gemakkelijker Rusland als zondebok te duiden dan uit te leggen dat de Europese Unie door manipulatie van het prijsvormingsmechanisme van gas en elektriciteit, zelf aan de basis ligt van de torenhoge prijzen. Onder Europese paarsgroenlinkse druk kwam het er immers op aan niet alleen subsidies en belastingvoordelen aan de producenten van hernieuwbare energie toe te kennen, maar ook in te grijpen in de marktwerking zodat investeerders fors winst konden realiseren in de concurrentie met nucleaire energie en fossiele brandstoffen. Het is die nefaste aanpak die nu in het gezicht van de Europese bewindvoerders, de Commissie voorop, uiteenspat. En nee, het is bepaald geen slagroomtaart, eerder glibberig groen kroos uit de Brusselse kikkerpoel. De prijs van de duurste gascentrale, in casu een Duitse (zie supra), is vandaag nog altijd richtinggevend voor zowel de gas- als de elektriciteitsmarkt. Een aberratie.

De problematiek is al maanden gekend. Mogelijke oplossingen evenzeer. Een evidente is de loskoppeling van de gas- en elektriciteitsprijzen door diversificatie in de prijsbepaling van elektriciteit naargelang de energiebron, waardoor stroom afkomstig van goedkopere, koolstofarme kernenergie en hernieuwbare energie een realistische prijszetting krijgt in plaats van de exuberante winsten die de producenten nu opstrijken. Een andere is de zogenaamde overwinsten aanpakken met een heffing onder de vorm van een repartitiebijdrage. Nog een andere is de omvang van de Europese consumentenmarkt uitspelen om lagere gasprijzen te bedingen (een plafond) bij de producenten die vandaag zowat 90% (!) van het gas in Europa leveren en nee, daar is Rusland niet bij. Het is wat al te gemakkelijk voor barones von der Leyen, voorzitster van de Europese Commissie, om een prijsplafond voor te stellen voor Russisch gas, dat nog nauwelijks 10% van de import vertegenwoordigt. 

Opgelet, als afnemer van gas de hoogte van de prijzen eenzijdig proberen te beperken of te bevriezen, is niet zonder gevaar voor de bevoorradingszekerheid, aangezien ook Azië (Japan, Zuid-Korea, India, China) een belangrijke vragende partij is. Hoe dan ook, waar is nu die goodwill van onze Navo-bondgenoten de Verenigde Staten (die zich graag als ‘redders’ van Europa profileren alsof WO II pas voorbij is) en Noorwegen (dat toch tot de EER behoort). Of gaat het toch om louter winstbejag? Onder het motto ‘greed is good’? Van je vrienden mag je toch wat meer verwachten. Dat zij niet spontaan hun gasprijs voor Europa verlagen, toont aan dat geld en snelle winst ook bij hen boven ethische waarden en gezonde principes gaan.

 

 

In ganzenpas

Waarom duurt het zolang vooraleer de Europese Commissie ingrijpt in een situatie die volledig uit de hand is gelopen? Vivaldi-dirigent De Croo op 05/08/2022: ‘Een beslissende actie op Europees niveau tijdens de lente had de besmetting van de elektriciteitsmarkt kunnen beperken.’ Een verschrompelde vijg na Pasen. Net als in de asiel- en migratiecrisis heeft het Europese sanhedrin blijk gegeven van een ontstellend gebrek aan anticipatievermogen (een cursus schaken voor beginners kan helpen). De Commissie heeft vooral nalatigheid en uitstelgedrag gedemonstreerd. Moedwillig? Die aap komt nu ook uit de mouw. Het gaat in wezen niet om naïviteit of incompetentie (die ongetwijfeld ook een rol spelen). De groene dogmatici in de Europese bureaucratie hebben hun kans schoon gezien om ons, de recalcitrante burgers, in ganzenpas te laten marcheren in de zaligmakende richting van hun groene paradijs. Uit de pan zwierende energieprijzen zijn daartoe de karwats. Met de betaling van de facturen geselen wij onszelf als volleerde flagellanten. Tot we eindelijk ons energieverbruik drastisch terugschroeven. Verplicht consuminderen. Vladimir de Verschrikkelijke heeft merkwaardige bondgenoten. Ook de verfoeide Chinese surveillancestaat lijkt niet ver meer. De natte groene droom vervuld. 

Recente perscommentaren bevestigen dat narratief. Commentator Bart Brinckman in De Standaard van 05/09/2022: ‘De crisis zet een turbo op de omslag naar duurzame energie, weg van de fossiele brandstof. Investeringen in windmolens en zonnepanelen worden flink aantrekkelijker. Zelfs de discussie over het behoud van de kernenergie raakt gereanimeerd. Daarnaast moet het verbruik naar omlaag… Het woord oorlogseconomie valt alvast. Energieverslindende takken van de industrie dreigen volledig plat te vallen. Ook het volk zal morren, zeker als de eerste afrekeningen van dit knotsgekke jaar (sic) in de bus vallen en de verarming in cijfers omzetten. Dan kunnen de diverse bewindvoerders maar hopen dat boze burgers niet de straat optrekken.’

Hoofdredacteur Isabel Albers in De Tijd van 03/09/2022: ‘De noodtoestand bij onze industrie leeft bij politici en publieke opinie veel minder dan de hoge facturen van de burgers. En het gaat zelfs verder dan onverschilligheid. Hoewel het meestal niet luidop gezegd wordt, vindt een deel van de politiek en de Europese ambtenarij het geen slechte zaak dat onze industrie gedecimeerd wordt. Het zou een goede zaak zijn voor het klimaat, het milieu en voor een switch naar nog meer diensteneconomie. Het zou evenwel een catastrofale dwaling zijn de industrie in deze perfecte storm aan haar lot over te laten. Voor de werkgelegenheid en alles wat aan de industrie vasthangt. Als we de industrie laten schieten, wordt het oude continent nog meer afhankelijk van andere regio’s voor een heel pak essentiële producten.’  

Moeilijk om dit verhaal weg te zetten als een complottheorie. De manier waarop de burger misleid wordt, zeg maar belogen en bedrogen, is revolterend. Gelukkig zijn er in de Europese schurende en krakende democratieën verkiezingen waar het wanbeleid het deksel op de neus kan krijgen. Zelfs al zijn er mechanismen om traditionele partijen te begunstigen door het politieke speelveld te verkleinen met een ‘cordon sanitaire’. Dat extreme, populistische partijen van rechts en van links garen spinnen bij het malgoverno, mag niemand verbazen. Het belegen deuntje van de klassieke rattenvangers overtuigt niet meer, de kiezers lopen weg. De jeremiaden daarover in weldenkende kringen (politici, vakbonden, ngo’s en hun koelies in de media) klinken behoorlijk vals, zeker in de uitvoering van de Vivaldi-kakofonie. 

Lieve vrienden

Benieuwd waar de turbulente tijden ons naartoe voeren. Intussen bestaat het de regimepers onder aanvoering van de VRT (de radio- en televisieomroep gefinancierd door de Vlaamse belastingbetaler) om de verantwoordelijkheid voor bijstand aan gezinnen en ondernemingen in de energiecrisis, zoveel mogelijk in de schoenen te schuiven van de Vlaamse regering die zogenaamd te traag reageert, terwijl ze integendeel vooroploopt met al genomen maatregelen. Het maneuver is zo doorzichtig als een slijmerige kwal. 

‘Europa heeft na de liberalisering niet nagedacht over een pragmatisch energiebeleid. Het marktmodel heeft perfect gewerkt. Spijtig genoeg niet voor de consumenten, maar wel voor de energiesector (...)'

Ivo Van Isterdael, hoofdadviseur bij federaal energieregulator CREG (Commissie voor de Regulering van de Elektriciteit en het Gas), in De Morgen en Knack van 07/09/2022: ‘Europa heeft na de liberalisering niet nagedacht over een pragmatisch energiebeleid. Het marktmodel heeft perfect gewerkt. Spijtig genoeg niet voor de consumenten, maar wel voor de energiesector. Europa dacht dat de marktwerking, het spel van vraag en aanbod, alle problemen wel zou oplossen, ook al draaide Rusland de gaskraan dicht. Sorry, maar als je in oorlogstijd op het marktmechanisme vertrouwt, ben je een gestampte idioot. Europa is een markt van 500 miljoen inwoners en we gedragen ons als op het strand verloren gelopen kleuters. Het is de hoogste tijd dat Europa met één stem spreekt en tegen de VS, Qatar en Noorwegen zegt dat het zo niet voort kan. We moeten vriendelijk maar kordaat onderhandelen en tot prijsafspraken en contracten op langere termijn komen die ook in hun voordeel zijn. Niet alleen om Europa te redden, maar ook om Poetin te treffen in zijn portemonnee. En het is oorlog, dus we moeten niet bang zijn om te dreigen met stevige invoerheffingen op Amerikaanse producten. Of met een herziening van de voorwaarden voor Noorwegen tot de toetreding tot de Europese Economische Ruimte (noot: Noorwegen is lid sinds 1994). En als Qatar de gasprijs niet verlaagt, moeten we een Europese boycot van de wereldbeker voetbal overwegen. Hopelijk kan de toenemende druk van de consument Europa aanzetten tot handelen. Want als er niets gebeurt, dreigen niet alleen economisch grote gevolgen, maar ook een politieke crisis.’

Bart De Wever, N-VA-voorzitter en burgemeester van Antwerpen, in het ‘Het Grote Gelddebat' op VTM 05/09/2022: ‘Ik denk dat we op heel korte termijn gaan zien dat Europa de band tussen de gasprijs en de elektriciteitsprijs op een intelligente manier gaat doorknippen en dat van iedereen die nu elektriciteit opwekt, niet uit gas, maar uit kernenergie of hernieuwbare energie, die miljarden winst maakt, die miljarden kunnen teruggenomen worden om de zorgen van de consumenten en de bedrijven te verlichten. Als Europa dat niet doet, dan vraag ik mij af wat het nut van de Europese marktmeester is. Ten tweede zou de Europese Commissie de CO₂-emissierechten op nul moeten zetten, want ook dat werkt enorm door op de bedrijven en dus op de inflatie en de levensduurte. Dat kan de Europese Commissie doen en als ze dat niet doet deze maand, dan heeft Europa gewoon geen enkele zin meer.’

 

 

Renovatie- en afbraakwerken

Een grondige renovatie van vermolmde bouwsels als de Belgische federale constructie dringt zich op, maar de Europese ivoren torens zijn zonder meer aan afbraak toe. De Europese Unie dient terug te keren naar haar kerntaken in vrijhandel en economische samenwerking in plaats van een excessief, steeds groeiend kluwen van richtlijnen en verordeningen los te laten op burgers en bedrijven, een product van haar regeldriftige ambtenarij die in eerste instantie zichzelf in stand houdt. Met de bescherming van de burger als consument van producten en diensten heeft die controledrang al lang niets meer te maken. Het is ook tijd om de illusie, het luchtkasteel, van de uitdijende United States of Europe los te laten en een rem te zetten op de geldverslindende, overambitieuze plannenmakerij die profiteurs van allerlei slag aantrekt als vliegen naar siroop. Back to basics graag. Meer subsidiariteit en minder centralisme. Beleid dichter bij de burger, wat de macht van de nomenklatoera inperkt. 

In het algemeen is meer aandacht voor dissidente geluiden in het Europese orkest wenselijk. Er bestaat vandaag een duidelijke collusie tussen Europese dagdromers zoals bv. de gesticulerende Guy Verhofstadt (medevoorzitter van de Conferentie over de toekomst van Europa) of de orerende Frans Timmermans (klimaattsaar van de Europese Commissie), en het journaille van de mainstreammedia. Wie kritiek uit op de sacrosancte Europese instellingen krijgt banbliksems over zich heen. Naar de galeien met die criticasters! Op de brandstapel met die ketters! Het verklaart partieel waarom de Europese Commissie en het Europees Parlement grotendeels worden bevolkt door tweederangs of uitgerangeerde politici. Als lucratieve dank voor hun jarenlange tomeloze inzet voor het partijbelang. Niet voor niets heeft het Europees Parlement koosnamen als ‘olifantenkerkhof’, ‘politiek woonzorgcentrum’ of ‘luxereservaat voor politiek uitgedienden’. 

Jammer genoeg hebben de meeste staatshoofden en regeringsleiders, de sachems van de Europese Unie, veel te laat de impact begrepen van wat ze tijdens hun powwows allemaal hadden goedgekeurd aan bindende politieke beslissingen die in naam van de grote EU-integratie hun nationale beleidsruimte en budgettaire armslag sterk beperken in het voordeel van de Europese instellingen. Daardoor hebben ze onredelijk veel macht toegekend aan de Europese Commissie die daar competent of niet, dankbaar gebruik van maakt om haar oekazes uit te vaardigen. Terwijl het echte leiderschap in de lidstaten zit. Dat dualisme leidt tot contradicties en procrastinatie in de besluitvorming. Dat is de crux vandaag, de catch 22. 

Marc Peeters, 7 september 2022.

 

© Copyright en disclaimer. De informatie in dit document is met de meeste zorg samengesteld en hanteert ironie en satire. Er zal geen enkele aansprakelijkheid worden aanvaard voor eventuele onjuistheden of enige schade daardoor geleden door de lezer.